Według danych GUS, już ponad 70% przedsiębiorstw w sektorze MŚP i dużych firm korzystających z leasingu wybiera leasing w modelu operacyjnym, który cieszy się niesłabnącą popularnością wśród przedsiębiorców jako elastyczne narzędzie finansowania. Jednak jego specyfika budzi wiele pytań, szczególnie w kontekście kosztów i regulacji prawnych. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu, opierając się na opiniach ekspertów i danych rynkowych.
DEFINICJA I REGULACJE PRAWNE
Jak podkreślają w publikacji „Uwarunkowania prawne i ekonomiczne leasingu w Polsce[1], Ryszard Białek i Sylwester Bogacki: „[…] żadne przepisy prawa polskiego nie dokonują podziału na leasing operacyjny i finansowy. W Kodeksie cywilnym zostało zdefiniowane tylko pojęcie „umowy leasingu” bez określenia czym jest umowa leasingu operacyjnego, a czym umowa leasingu finansowego. Również przepisy podatkowe nie dokonują takiego podziału. Niemniej jednak obydwa pojęcia są obecne i bardzo często stosowane w praktyce życia gospodarczego (Korczyn A., 2008, s. 6-19).” Leasing operacyjny (eksploatacyjny) to forma finansowania zbliżona do najmu lub dzierżawy. Polega na przekazaniu leasingobiorcy prawa do użytkowania środka trwałego na określony czas, zwykle krótszy niż jego przewidywany okres eksploatacji. Dodają również, że […] przez cały czas trwania umowy leasingu przedmiot umowy stanowi własność finansującego i przez niego jest amortyzowany. Korzystający natomiast zobowiązany jest do zapłaty rat leasingowych, które stanowią koszt uzyskania przychodu. Każda rata powiększana jest o podatek od towarów i usług, który stanowi u leasingobiorcy podatek naliczony. Ta definicja, osadzona w polskim prawie, stanowi fundament rozumienia relacji między finansującym a korzystającym.
KLUCZOWE KORZYŚCI FINANSOWE DLA PRZEDSIĘBIORCY
Podstawowe korzyści podatkowe wynikające z zawarcia transakcji leasingowej wiążą się z możliwością wyboru przez podatnika zasad rozpoznawania kosztów uzyskania przychodów dla celów podatkowych.
W przypadku leasingu operacyjnego przedsiębiorca ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu całość rat leasingowych – zarówno opłatę wstępną, jak i opłaty cykliczne wynikające z harmonogramu płatności. Oznacza to bezpośrednie obniżenie podstawy opodatkowania i realne oszczędności podatkowe.
To jednak nie wszystko. Do pozostałych korzyści finansowych zaliczyć można:
- Pełne odliczenie VAT – w przypadku pojazdów użytkowanych wyłącznie służbowo (zgłoszenie VAT-26, prowadzona ewidencja przebiegu), leasingobiorca może odliczyć 100% podatku VAT z faktur leasingowych.
- Brak konieczności wykazywania środka trwałego w bilansie – w leasingu operacyjnym środek trwały pozostaje własnością finansującego, co pozwala leasingobiorcy utrzymać korzystne wskaźniki finansowe, nie zwiększając aktywów i zobowiązań w bilansie (tzw. off-balance-sheet).
- Ochrona płynności finansowej – brak konieczności angażowania dużego kapitału własnego pozwala firmie zachować środki obrotowe na inne cele strategiczne (np. rozwój, inwestycje, rekrutację).
- Stabilność i przewidywalność kosztów – raty leasingowe są stałe lub przewidywalne w dłuższym horyzoncie czasowym, co ułatwia planowanie budżetu i ogranicza ryzyko nagłych wydatków.
- Optymalizacja podatkowa w czasie – leasing operacyjny umożliwia lepsze dopasowanie struktury kosztów do cyklu życia produktu lub projektu, co ma znaczenie np. w projektach krótkoterminowych lub dla firm sezonowych.
DANE STATYSTYCZNE O LEASINGU W POLSCE
Warto również spojrzeć na dane Głównego Urzędu Statystycznego[2], które rzucają światło na skalę zjawiska leasingu w Polsce. W 2023 roku badaniem przez GUS objęte zostały
84 przedsiębiorstwa prowadzące w działalność leasingową. Przedsiębiorstwa te w ciągu całego 2023 r. zawarły 599 tys. nowych umów leasingu na 726 tys. przedmiotów (środków) o łącznej wartości 84,2 mld zł
Jak możemy przeczytać w dokumencie Informacja o leasingu w badaniach Głównego Urzędu Statystycznego, w grupie 84 przebadanych przedsiębiorstw leasingowych było 56 spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, 25 spółek akcyjnych oraz trzy o innej formie prawnej. W 26 przedsiębiorstwach działalność leasingowa była jedynym rodzajem działalności, w 35 dominującą działalnością, a w 23 przedsiębiorstwach uboczną.
Te dane świadczą o znaczącej roli leasingu w polskiej gospodarce. 84 przedsiębiorstwa leasingowe zawarły aż 599 tys. nowych umów, co pokazuje, że leasing pozostaje jednym z najczęściej wybieranych narzędzi finansowania inwestycji – zarówno przez firmy, jak i osoby prowadzące działalność gospodarczą.
Znacząca jest również wartość finansowanych aktywów. Wartość umów osiągnęła 84,2 miliarda złotych, co świadczy o rosnącym zaufaniu przedsiębiorców do tej formy finansowania oraz o dużym udziale leasingu w finansowaniu środków trwałych w gospodarce. Imponuje również szeroka skala i różnorodność leasingowanych przedmiotów. Umowy leasingowe dotyczyły 726 tys. przedmiotów, co wskazuje nie tylko na wysoki wolumen, ale również na różnorodność potrzeb finansowych przedsiębiorstw – od pojazdów osobowych, przez maszyny, po sprzęt IT.
POTENCJALNE OGRANICZENIA LEASINGU OPERACYJNEGO
Choć leasing operacyjny oferuje szereg korzyści finansowych i podatkowych, warto mieć świadomość również jego ograniczeń – szczególnie z punktu widzenia strategicznego zarządzania majątkiem firmy.
- Leasingobiorca nie nabywa prawa własności do przedmiotu leasingu w trakcie trwania umowy. Może to wpływać na postrzeganie stabilności czy prestiżu przedsiębiorstwa, zwłaszcza w oczach instytucji finansowych. Własność środka trwałego pozostaje po stronie leasingodawcy – to on dokonuje amortyzacji i finalnie decyduje o losie aktywa po zakończeniu kontraktu. W przypadku wykupu pojazdu po zakończeniu leasingu przez osobę fizyczną (np. właściciela firmy), transakcja ta może podlegać opodatkowaniu PCC w wysokości 2% od wartości rynkowej pojazdu.
- W przypadku leasingu operacyjnego samochodów osobowych, których wartość przekracza 150 000 zł (lub 225 000 zł dla elektrycznych), do kosztów uzyskania przychodu zaliczyć można jedynie część raty leasingowej proporcjonalną do tego limitu. Przykładowo, jeśli auto kosztuje 200 000 zł brutto, to współczynnik kosztowy wynosi 75% (150 000 / 200 000), a tylko 75% każdej raty leasingowej można ująć jako koszt podatkowy.
- W przypadku użytku mieszanego (służbowo-prywatnego), odliczenie wynosi tylko 50%!
- Pełne odliczenie podatku VAT wymaga zgłoszenia VAT-26 i ewidencji przebiegu, brak któregokolwiek z tych elementów wyklucza 100% VAT.
- Koszty całkowite leasingu mogą być wyższe niż w przypadku finansowania zakupu gotówką lub kredytem, ponieważ obejmują nie tylko wartość środka trwałego, ale również marżę leasingodawcy, koszty obsługi umowy, ubezpieczenia, a często także dodatkowe usługi serwisowe.
- Leasingobiorca nie ma prawa do zysku wynikającego z ewentualnej wartości rezydualnej pojazdu czy maszyny po zakończeniu umowy – mimo że przez cały okres regularnie spłacał raty, które pokrywały znaczną część wartości sprzętu. Natomiast leasingobiorca może ponosić koszty ponadnormatywnego zużycia, uszkodzeń itd., jeśli auto jest zwracane bez wykupu.
- Umowa leasingu operacyjnego wiąże strony na ściśle określony czas, a jej wcześniejsze rozwiązanie może wiązać się z dodatkowymi kosztami. Leasingobiorca ponosi też pełne ryzyko operacyjne związane z użytkowaniem przedmiotu leasingu – od utraty wartości po odpowiedzialność za uszkodzenia czy eksploatację ponad normę.
Leasing pozostaje kluczowym instrumentem zarządzania płynnością i optymalizacji podatkowej. W warunkach niepewności gospodarczej oraz rosnących kosztów operacyjnych, możliwość finansowania inwestycji bez angażowania kapitału własnego zyskuje na znaczeniu. Coraz więcej firm wybiera leasing jako elastyczną, przewidywalną i korzystną podatkowo formę użytkowania aktywów.
[1] R.Białek, S.Bogacki, Uwarunkowania prawne i ekonomiczne leasingu w Polsce
[2] Działalność przedsiębiorstw leasingowych w 2023r. / Publikacja GUS z dn. 27.06.2024
